Prostat ameliyatları prostatın hastalığına ve hastanın özelliklerine göre farklılık göstermektedir. Prostatın iyi huylu büyümesi (BPH) tedavisi için yapılan ameliyatlar ile prostat kanseri tedavisi için yapılan ameliyatlar birbirinden farklıdır. Ayrıca prostat kanseri olan farklı hastada hastanın özelliklerine farklı ameliyatları tercih etmek gerekebileceği gibi aynı şekilde iyi huylu prostat büyümesi olan farklı hastalarda farklı tedaviler uygulamak gerekebilir.
İyi huylu prostat büyümesinde (BPH) eskiden prostat boyutuna göre ameliyat tarzı değişmekteydi. Küçük prostatı olan hastalarda endoskopik (kapalı) bir ameliyat tekniği olan elektrik ile prostatın kesilmesi Transüretral Prostat Rezeksiyonu (TUR-P) ya da diğer bir deyişle TUR Prostatektomi operasyonu yapılırken; büyük prostatı olan hastalarda açık cerrahi teknik olan Açık Prostatektomi diğer bir adıyla Transvezikal Prostatektomi (TVP) yapılmaktaydı.
Bu yöntemler hala günümüzde de uygulanmakta olsa da özellikle lazer teknolojisindeki gelişmeler ve bu gelişmelerin sağlık alanındaki kullanımının artması ile hem küçük hem de büyük prostatı olan hastalara tecrübeli hekimlerce ve uygun teknikle yapılan lazer prostat enüklasyonu ameliyatları (HoLEP-Omega, ThuLEP-Omega, ThuFLEP-Omega) hastaların etkin ve güvenli şekilde tedavi edilmesini sağlamaktadır. Bu yöntemle tedavi edilen hastalarda tekrar ameliyat gereksinimi olmayacağı gibi; ameliyat sonrası idrar kaçırma ve cinsel işlev bozuklukları görülmemektedir.
Prostat kanseri cerrahisi çeşitleri;
Açık Prostat Cerrahisi eskiden beri uygulanan etkin bir ameliyat olsa da yerini cerrahi başarı sonuçları daha iyi ve komplikasyonları daha az olan Robotik Prostat Cerrahisine bırakmaya başlamıştır. Karın içindeki organların ameliyatında güvenle tercih edilen laparoskopi 90’lı yılların sonunda prostat ameliyatı için de uygulanmaya başlansa da laparoskopik prostat kanseri ameliyatı teknik zorluktan dolayı çok kabul görmemiş laparoskopinin prostat ameliyatında kullanımı yaygınlaşmamıştır.
2000’li yıllarda robotik ameliyatların başlamasıyla bu tedavi bulunduğu yer nedeniyle ulaşılması, ameliyatı çok zor olan ve ince beceri gerektiren prostat ameliyatında başarısı ortaya çıktıkça kısa sürede prostat ameliyatlarında kullanımı çok artmış ve hastanın konforunda, ameliyat sonrasında idrar tutmasında ve kanser tedavi başarısındaki sonuçları görüldükçe açık prostat kanseri ameliyatına tercih edilir hale gelmiştir.
Robotik prostat kanseri ameliyatı (Robotik Radikal Prostatektomi) hastanın karnında beş tane delik açarak buradan üç tane robotik kol, bir tane kamera ve bir tane yardımcı giriş yeri ile yapılan bir ameliyattır. İnsan el hareketlerini taklit eden bu ince robotik kolların zor ve dar alanlara erişim kabiliyeti, açılanma ve eklem hareketleri ile kamerada bu ulaşılması zor alanın büyütülerek görüntülenmesi sayesinde açık ameliyatta yapılması mümkün olmayan kibarlıkta ve incelikte bir ameliyata imkan verir.
Özellikle tecrübeli hekimler tarafından uygulanan tetkiklerin de yardımıyla bu ameliyatta çıplak gözle görülmesi mümkün olmayan yapılar korunarak prostat kanser ameliyatından sonra hasta konforunu en çok bozan problem olan idrar kaçırmayı engellemek mümkündür. Bu ameliyatta sinir ve damar yapılar daha iyi korunduğu için cinsel fonksiyon bozukluğuna neden olan peniste sertleşme sorunları daha azaltılmış olsa da penis sertleşmesinin tamamen korunabileceğini söylemek mümkün değildir. Ayrıca robotik ameliyatta açık ameliyata göre kanama çok daha az olmasının yanında; küçük deliklerden yapıldığı ve büyük bir kesi olmadığı için hastanın ameliyat sonrası ağrısı belirgin daha az, iyileşme süresi çok daha kısa ve normal hayatına dönmesi çok daha hızlı olmaktadır.
Prostat ameliyatları hem iyi huylu prostat büyümesinde yani benign prostat hiperplazisi (BPH ),hem de prostat kanseri ameliyatlarında hem açık hem de kapalı ameliyat yöntemleri mevcuttur.
İyi huylu prostat büyümesinde prostatın boyutuna göre büyük prostatı olan hastalarda açık prostat ameliyatı yani Açık Prostatektomi diğer bir adıyla Transvezikal Prostatektomi (TVP) küçük prostatı olan hastalarda endoskopik (kapalı) bir ameliyat tekniği olan elektrik ile prostatın kesilmesi Transüretral Prostat Rezeksiyonu (TUR-P) ya da diğer bir deyişle TUR Prostatektomi operasyonu yapılırken günümüzde tecrübeli hekimlerce ve uygun teknikle yapılan lazer prostat enüklasyonu ameliyatları (HoLEP-Omega, ThuLEP-Omega, ThuFLEP-Omega) ameliyat başarıları, tekrar ameliyat olma ihtiyacını ortadan kaldırmaları, hastaların ameliyat sonrası konforlarını arttırmadaki başarıları ile ameliyat sonrası idrar kaçırma ve cinsel işlev bozukluklarına neden olmamaları TUR ve Açık Prostat ameliyatları yerine tercih edilir olmalarına neden olmuştur.
Aynı şekilde prostat kanseri olan hastalarda açık bir ameliyat metodu olan Açık Radikal Prostatektomi uygulanmakta iken Robotik ameliyat tecrübesinin artmasıyla bu ameliyat hastalara Robotik olarak yapılmaya başlanmış ve özellikle tecrübeli hekimlerce ve uygun teknikle yapılan Robotik Radikal Prostatektomi ya da Robot Yardımlı Radikal Prostatektomi (RaLP, RaRP) ameliyatlarının hem kanser kontrolü hem de hastanın ameliyat sonrası komplikasyonlarını azalttığı, hasta konforunu arttırdığı ve özellikle doğru uygulanan mesane boynu koruyucu teknik yardımıyla idrar kaçırma riskini azalttığı görülmesi ile açık ameliyatın yerini büyük ölçüde almıştır.
HoLEP, Holmium lazerle prostatın enükleasyonu anlamına gelmektedir ameliyatın ingilizce ismi olan “Holmium Laser Enuclation of Prostate”in kısaltmasıdır. Bu tanım prostatın idrar yolunu tıkayan iç kısmının lazerle kapalı bir şeklide tamamen çıkarılmasını anlamına gelmektedir. HoLEP Omega Sign tekniğiyle prostatın idrar yolunu kapatan kısmı çıkarılırken idrar tutmayı sağlayan kaslar zarar görmez ve bu sayede ameliyat sonrası hastalarda idrar kaçırma şikayeti olmaz. Ayrıca prostatın idrar yolunu tıkayan kısmı tamamen alındığı için ilerleyen zamanlarda tekrar prostat ameliyatı olmaları gerekmeyecektir.
Kapalı prostat ameliyatı çok genel bir tabir olup vücutta kesi yapmadan ya da çok küçük kesiler ile vücudun içine girerek yapılan cerrahidir. Prostat kanseri hastalarına yapılan robotik prostat kanseri ameliyatı, robotik prostat kanseri ameliyatının kullanıma girmesiyle kullanımı çok azalan laparoskopik prostat kanseri ameliyatı ile iyi huylu prostat büyümesi olan hastalarda uygulanan lazer prostat enüklasyonu ameliyatları (HoLEP-Omega, ThuLEP-Omega, ThuFLEP-Omega) ve lazerle prostat ameliyatlarının kullanıma girmesiyle avantajını yitiren TUR-P yani TUR Prostatektomi operasyonuda kapalı prostat ameliyatları olarak sayılabilir.
Açık prostat ameliyatı karın cildinde büyük bir kesi oluşturup karın açılmak suretiyle yapılan ameliyatlardır. Bu ameliyatlara eskiden beri uygulanmasına rağmen günümüzde teknolojinin ilerlemesiyle kullanımı azalan; prostat kanseri tedavisinde uygulanan açık prostat kanseri ameliyatı ve iyi huylu prostat büyümesi olan büyük prostatlı hastalarda uygulanan açık prostatektomi ameliyatları örnek olarak verilebilir.
Mesane boynu idrar torbasının (mesane) idrar yoluna (üretra) bağlandığı yerdeki idrar tutmayı sağlayan mesane kısmıdır. Özellikle prostat kanserinin cerrahi tedavisi sırasında prostata yakın komşulukta olduğu için mesane boynu bu ameliyat sırasında hasar görebilir.
Mesane boyunu hasar gören hastaların ameliyat sonrası idrar kaçırma şikayetleri sıklıkla olmaktadır. Mesane boynunun idrar tutmadaki önemi anlaşılması üzerine prostat ameliyatları sırasında mesane boyunlarına zarar vermeden prostat ameliyatı yapılmasının önemi anlaşılmıştır. Ama bu cerrahi, prostat kanseri olan hastalarda yapıldığı için aynı zamanda tümörün kalmamasına özen göstermek en az hastanın ameliyat sonrası idrar kaçırmasını engellemek kadar önemlidir. Bu sebeple mesane boynu korunması uygun teknik ve tecrübeli hekimlerce güvenle uygulanması çok önemlidir.
Prostat ameliyatı seçimi yapılırken öncelikle hastanın ne hastalığı olduğu değerlendirilir. Hastada iyi huylu prostat büyümesi varsa idrar yolunu açmaya yönelik TUR prostat ve açık prostat ameliyatları yapılabilse de özellikle lazer prostat enüklasyonu ameliyatları (HoLEP-Omega, ThuLEP-Omega, ThuFLEP-Omega) tercih edilmekteyken; prostat kanseri hastalarında radikal prostatektomi ameliyatı yapılabilse de özellikle Robotik Radikal Prostatektomi ya da Robot Yardımlı Radikal Prostatektomi (RaLP, RaRP) ameliyatı avantajları nedeniyle sıkça tercih edilmektedir.
Bütün ameliyatlarda benzer anestezi ve ameliyat riskleri olsa da prostat ameliyatlarında hayati riski ayrıca arttıran bir faktör yoktur. Prostat ameliyatlarında diğer ameliyatlardan farklı olarak ameliyat sonrası idrar kaçırma riski olsa da prostat kanseri olan Robotik Radikal Prostatektomi yaptığımız hastalarımızda mesane boynu koruyucu tekniğimiz ve iyi huylu prostat büyümesi olan lazer prostat enüklasyonu ameliyatları (HoLEP-Omega, ThuLEP-Omega, ThuFLEP-Omega) hastalarda uyguladığımız Omega Sign tekniklerimiz sayesinde idrar kaçırma riskini ortadan kaldırmak mümkündür.
Prostat kanseri nedeniyle prostatın bir bütün olarak çıkarıldığı ameliyatlar sonrası prostat ameliyatının tekrarlanması gerekmez. İyi huylu prostat büyümesi olan hastalarda ise prostatın iç kısmı (Transizyonel Zon) çıkartıldığı, dış kısmı (Periferik Zon) kaldığı için prostat dokularının tekrar büyüme riski içinin kazındığı (rezeksiyon) bir yöntem olan TUR prostat ameliyatı sonrası daha sık görülür ve tekrar ameliyat olma ihtiyacı olabilirken; içinin tamamen çıkarıldığı (enükleasyon) lazer prostat enüklasyonu ameliyatları (HoLEP-Omega, ThuLEP-Omega, ThuFLEP-Omega) sonrası aynı sebepten tekrar ameliyat ihtiyacı olmayacaktır.
Prostat ameliyatlarının süresi prostat ameliyatının iyi huylu prostat büyümesi için mi yoksa prostat kanseri için mi yapıldığına göre değişir. Bunun yanında ameliyat tarzına, hastanın fiziki özelliklerine ve uygulanan tekniğe göre de değişmektedir.
Prostat ameliyatlarının fiyatları prostat ameliyatının uygulanacağına ve kullanılacak ekipman ve hastane özellileri ile yatış süresine göre farklılık göstermektedir.
Prostat kanseri nedeniyle prostat alındıktan sonra üretra adı verilen penisin içinde yer alan idrar yolu ile idrar torbası (mesane) birbirlerine dikilir. İyi huylu prostat büyümesi olan hastalarda ise prostatın iç kısmı (Transizyonel Zon) çıkartılır, dış kısmı (Periferik Zon) kalır.
Prostat ameliyatı sonrasında idrarda yanma, kanama ve ateş gibi enfeksiyon bulgularının yanında hastanın prostat ameliyatı olmadan önceki şikayetlerinin tekrar etmesi durumunda hasta enfeksiyon açısından incelenmelidir.
Prostat ameliyatı olan hastalar taburculukları sırasında verilen koruyucu antibiyotikleri bitene kadar aksatmadan kullanmalıdır. Ameliyat sonrası günlük ortalama 2-3 litre su tüketilmelidir. Hastalar ameliyatı sonrası en az 3 haftalık dönemde sert zemine oturmamalı, ameliyat bölgesine baskı yapabilecek bisiklet sürmek, egzersiz yapmak, at binmek gibi faaliyetlerden uzak durmalıdır.
Ameliyattan sonra 1 ay süreyle cinsel ilişkiye girilmemelidir. Ameliyat sonrası özellikle ilk dönemde kabız kalmamaya dikkat edilmeli. Bu sebeple bağırsak hareketlerini etkileyecek gazlı, acılı, baharatlı yiyeceklerden ve alkollü, kafeinli içeceklerden uzak durulmalıdır. Lifli ve yumuşak gıdalar ameliyat sonrası dönemde tercih edilmelidir. Ameliyat sonrası patoloji sonuçları çıktığı zaman sonuçlarıyla birlikte kontrole gidilmesi gerekir.
İyi huylu prostat büyümesi nedeniyle yapılan özellikle lazer prostat enüklasyonu ameliyatları (HoLEP-Omega, ThuLEP-Omega, ThuFLEP-Omega) gibi etkin bir tedavi sonrasında sık idrara gitme şikayetlerinde azalma olacağı gibi hayat konforunu belirgin düzeyde arttıracaktır.
Prof. Dr. Lütfi TunçÜroloji, Laparoskopik & Robotik Cerrahi Uzmanı